Afyon İş Hukuku

Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen bileğildir. Tüze, cemiyet ortamında insanların hakikat nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Hak kıymeti zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene katmak, toplumsal ömürın gerçekleşmesini çıkarmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin içinsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, nasıl rast kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet ortamında insanların idare ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte tüze, âdem evladı davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tip, bir bütündür.” İnsan-âdem evladı, âdem evladı-huy ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence altına tuzakınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşu denli düşünüm ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, cemiyet sözleşmesi, huy ve insanlar olarak belirten ufuklerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini çıkarmak maksadıyla konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, pay ve seçimın hepsidür. Henüz yaygın bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş toplumsal evetşama düzenidir. Tüze Sözcük Fehvaı Tüze kelimesi Arabi “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “pay” kelimesinin çoğyüce “beddua’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na nazaran tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Beceri Fehvaı Tüze dönemden döneme değiştiği dâhilin hala doyurucu bir tanılamam yapılamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Sınırlı bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi ortamında baz olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri süje düz kısmına Özel Tüze, zevat ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun temellıca zir dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet aracılığıyla güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Tüze kuralları âdem evladı davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun ayar kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla nüsha nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze düzında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Tüze düzenini sağlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları kösteklemek dâhilin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve vakıf cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, parti yama; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları gibi ayrı ayrı tüze dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut politik ufukleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş toplumsal bir evetşama düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulamalı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanların barış ve asayiş ortamında bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun uygulamalı amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile cemiyet ortamında yaşayan insanların, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın yapısından meydana gelen ihtiyaçlarını içinlamaya çtuzakışır. Tüze bu fonksiyonu ile doğum, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni ömürın baz gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın doğal yapısına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına mutabık bulunmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile merbutdır; konuşu yokluklara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Hak Tüze bu fonksiyonu ile makul bir kodifikasyon altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sağlıklı kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanılamamıyla türe, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere iki ayrı ayrı anlamda kullanılır. Hak esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında şahsi bir özelliği deyimler. Nefer her ahit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni görmek yolunda geceli gündüzlü ve bileğteamülmez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe fehvaı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği rabıta biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzında hukuki ayar olarak lafız konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete dâhilindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini dâhilaziz kurallar tamlıkü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve harcamak durumunda bulunduğuna nazaran, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir ayar niteliğindeki adalettir. Tüze bir cemiyet düzenini dâhilerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzum bulunan düzeni bakmak, gerekse onu bileğteamültirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her ahit adalete temelvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta içinmıza müesses tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze medlulında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan tüze düzenlerinin namına mutabık olup olmadığı açısından bir ayar ve yorum ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve menfi içinlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon muvazene ortamında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Olağan olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal evetşama uyacak, hem bile bu toplumsal ömürın barış ortamında sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü sağlamaya çtuzakışacaktır.

afyon iş hukuku